معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان آذربايجان غربي با احتساب درياچه اروميه حدود 43660 كيلومتر مربع مساحت دارد و درشمال غربي ايران قرار گرفته است. براساس آخرين تقسيمات كشوري، شهرستان‌هاي اروميه، بوكان، پيرانشهر،تكاب، خوي، سردشت، سلماس، شاهين دژ، ماكو، مهاباد، مياندوآب، نقده و سيه‌چشمه مجموع شهرستان‌هاي‌استان آذربايجان غربي را تشكيل مي‌دهند.استان آذربايجان غربي يكي از مناطق كوهستاني كشور است كه توپوگرافي متنوع و گسترده‌اي دارد. درسراسر ناحيه هم مرز آن با تركيه و عراق، كوههاي مرتفع برف‌گيري از شمال به جنوب كشيده شده است. آب‌هاي‌حاصل از ذوب برف كوههاي مذكور بصورت رودخانه‌هاي متعددي در دره‌هاي منطقه جريان مي‌يابد و به سه‌حوزه عمده درياچه اروميه، گسل عظيم خوي و دره رود كلوي سرازير مي‌شوند. سه ناحيه فوق پست‌ترين نقاط‌آذربايجان غربي به حساب مي‌آيد .
جمعیت استان
استان آذربايجان غربي در آبان ماه 1375 حدود 2496320 نفرجمعيت داشته است. از اين تعداد 68/52 درصد در نقاط شهري و 31/47 درصد در نقاط روستايي سكونت‌داشته و بقيه غير ساكن بوده‌اند.
تاريخ و فرهنگ
استان آذربايجان غربي يكي از كانون‌هاي تمدن باستاني ايران است و قلعه‌هاي متعدد تاريخي، صدها تپه‌باستاني با آثار مكشوفه و ساير يادمان‌هاي تاريخي و ديني اين قدمت ديرينه را تائيد مي‌كنند. از طرف ديگر، اين‌استان همواره زيستگاه مجموعه‌اي از اقوام و فرهنگ‌هاي مختلف بوده است. هر يك از اين اقوام و فرهنگ‌ها به‌نحوي در هم تأثير گذاشته و از همديگر متأثر شده‌اند
وجود مساجد، كليساها و ويرانه آتشگاه‌ها، گوياي بخشي‌از تاريخ تحولات ديني آن است. تشيع در اروميه و شهرهاي شمالي و تسنن در نواحي جنوبي استان از مذاهب‌عمده به شمار مي‌روند. ساير اقليت‌هاي آشوري و ارامنه به كليساهاي مسيحي وابسته‌اند. آذري‌ها، كردها،آشوري‌ها و ارامنه هر يك ويژگي‌هاي فرهنگي، آداب و سنن مخصوصي دارند كه در نوع خود جالب توجه است.ذيلاً اجمالي از پيشينه تاريخي شهرستان‌هاي استان ذكر مي‌شود.
آب و هوا
استان آذربايجان غربي عمدتاً تحت تأثير جريان هواي مرطوب اقيانوس اطلس قرار دارد، ولي دربرخي از ماه‌هاي زمستان توده‌هاي هواي سردي از طرف شمال هواي مديترانه‌اي آنرا متاثر كرده و موجب كاهش‌قابل توجه دما مي‌شود. براساس داده‌هاي آماري ايستگاه‌هاي هواشناسي اروميه، خوي، ماكو و مهاباد، درجه‌حرارت هوا در نقاط مختلف استان متفاوت است. متوسط درجه حرارت از 4/9 درجه سانتي‌گراد در ماكو تا6/11 درجه سانتي گراد در مهاباد متغير است. متوسط درجه حرارت در اروميه 8/9، در خوي 8/10، در ماكو4/9 و در مهاباد 6/11 درجه سانتي گراد است. به استناد همين گزارش حداكثر درجه حرارت در مرداد ماه حدود34 و حداقل آن در دي ماه حدود 16- درجه سانتي گراد است. حداكثر تغيير گرماي تابستان 4 و سرماي زمستان15 درجه مي‌باشد. شهرستان‌هاي اروميه و ماكو تابستان‌هاي گرم و زمستان‌هاي سرد دارد. شهرستان مهابادتابستان‌هاي خشك و طولاني و زمستان‌هاي بسيار سرد دارد. شهرستان نقده و مياندوآب داراي هواي نيمه‌مرطوب با تابستان‌هاي ملايم و زمستان‌هاي سرد است
صنايع دستي و سوغاتي ها
انواع صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان آذربايجان غربي عبارتند از: فرش، گليم،جاجيم، انواع صنايع چوبي، نقاشي روي چرم، انواع صنايع دستي بافتني، حصير، سبد و انواع شيريني و نقل
موزه ها
موزه تاريخ طبيعي،اروميه
موزه اروميه،اروميه
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
كاخ باغچه جوق،ماكو
بنا به چهار بخش تقسيم مي‌شود: يكم - درب ورودي حياط كه‌هشتي نسبتاً كوچكي دارد و سقف آن نقاشي شده است.
دوم - ساختمان اصلي كاخ مشتمل بر دو طبقه با سقف‌شيرواني است و اتاق‌ها و سالن‌هاي متعددي با نقاشي و گچبري و آئينه كاري دارد.
سوم - ساختمان سنگي ياآشپزخانه كاخ كه با سنگ‌هاي صيقلي و تراش خورده ساخته شده است.
چهارم - قسمت‌هاي متفرقه مشتمل برانباري، آبريزگاه است.
نماي خارجي بنا داراي مجسمه‌هاي گچي است كه سردرها و نرده‌هاي گچي لبه بام رازينت داده‌اند اين كاخ به علت قرار گرفتن بر سر جاده ترانزيتي تركيه و اروپا اهميت توريستي زيادي دارد.
در دوره ايلخاني نيز دروازه جديدي درمجاورت دروازه جنوبي احداث گرديده است. داخل حصار بيضي شكل، دو مربع مختلف المركز هم محوروجود دارد. در مركز مربع جنوبي درياچه و در مركز مربع شمالي آتشكده باستاني قرار دارد. در جبهه شمال غربي‌درياچه، ايوان خسرو قرار داشته است. در جبهه جنوبي نيز ايوان خوابگاه خسرو قرار دارد. تخت سليمان درحمله هراكليوس (امپراتور روميان) در سال 624 ميلادي ويران شد.
در حفاريهاي انجام گرفته در محل آتشكده،سكه‌هاي مختلف، كاشي و يك ديگ بزرگ مسي از آثار دوره اسلامي بدست آمده است. زندان سليمان نيز كه‌مشتمل بر بقاياي معبدي از دوران ماقبل تاريخ و عهد مادها است در اين مجموعه قرار دارد. آتشفشان خاموش،آبگرم‌هاي جوشان و جوي اژدهاي سنگي در اطراف تخت سليمان از نكات ديدني و جالب توجه هستند.
از زمان‌هاي قديم آب درياچه اروميه به علت املاحي كه در آن محلول است، مورد توجه بيماران‌امراض جلدي و اطباء محل بوده است. گل‌هاي طبي در درمان بيماريهاي دردبندها، پي‌ها و ماهيچه‌ها (بر اثررماتيسم يا عفونت) و بعضي از بيماريهاي زنانه و نيز در درمان ضربه‌هاي وارده به استخوانها، بندها وقسمت‌هاي نرم اندام مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
فصل آب تني معمولاً از اوايل تير تا نيمه دوم مرداد طول‌مي‌كشد و از اين زمان به بعد آب درياچه سرد مي‌شود. درياچه اروميه جزاير و شبه جزيره‌هاي متعددي دارد كه ازاهميت توريستي قابل توجهي برخوردارند. اين درياچه داراي 102 جزيره كوچك و بزرگ است كه اهم آنهاعبارتند از: كبودان (قويون داغي)، اشك، اسپير و آرزو.
جزيره كبودان: يكي از بزرگترين جزاير درياچه اروميه، جزيره كبودان است كه يك چشمه و يك قنات كوچك‌دارد. قسمت اعظم پوشش گياهي آنرا علف‌هاي كوتاه، درختان پسته وحشي، سرو كوهي، بادام وحشي،شيرخشت و گوجه فرنگي تشكيل مي‌دهد. اين جزيره در شرق اروميه با وسعت 3175 هكتار و در ارتفاع 1521متري قرار دارد. نوع ساحل آن سنگي و ماسه‌اي است و براي شنا و ورزش‌هاي آبي امكانات مناسبي دارد. درجزيره كبودان هزاران حيوان از انواع مختلف زيست مي‌كنند كه عمده‌ترين آنها قوچ و ميش مي‌باشد.
جزيره اشك: اين جزيره با 2115 هكتار وسعت در قسمت جنوبي كبودان و در 40 كيلومتري بندر گلمانخانه قراردارد. اين جزيره يك چشمه آب شيرين دارد و يكي از زيستگاههاي پرندگان بومي و مهاجر از جمله فلامينگو وتنجه به حساب مي‌آيد. جزيره اشك از نظر پوشش گياهي شبيه جزيره كبودان است و گوزن زرد ايراني كه يكي ازنادرترين گوزن‌هاي جهان است در آن زندگي مي‌كند.
جزاير اسپير: اين جزيره با 1151 هكتار وسعت در غرب كبودان و در 27 كيلومتري بندر گلمخانه واقع شده‌است. اين جزيره همه ساله پذيراي پرندگاني همچون فلامينگو، پليكان‌ها، كاكايي‌ها و غازهاست. امكانات وتاسيسات جزيره محدود به يك اسكله مي‌باشد. جزاير كبودان، اشك، اسپير، آرزو و جزاير نه‌گانه از امكانات‌مناسب براي شنا و ورزش‌هاي آبي برخوردار است.
ارتفاع اين ناحيه از سطح دريا 600 الي 700 متر است.
مهم‌ترين قله‌هايي كه براي اسكي و كوهنوردي مناسب‌هستند عبارتند از: شهيدان با ارتفاع 3555 متر، سه سو 3000 متر، ستاره لوند 2800 متر، يربهار 2800 متر،خليل 3100 متر، سه كچه 3000 متر، دالاپر 3380 متر، بورسينا 3480 متر، مرگ زياره 3280 متر، ماه داغي2850 متر و نادر 2000 متر ارتفاع.
استان آذربايجان غربي به دليل موقعيت طبيعي و ساختار توپوگرافيك ويژه كه رودخانه‌ها، تالاب‌ها، مرداب‌ها،درياچه‌هاي كوچك و بزرگ بعنوان يكي از زيستگاههاي مهم حيات وحش و گونه‌هاي جانوري شناخته شده‌است. برخي از اين گونه‌ها بومي و برخي ديگر مهاجرند كه زمان مشخصي را در منطقه بسر مي‌برند. عمده‌ترين‌جانوران مهاجر استان را پرندگاني تشكيل مي‌دهند كه جهت زمستان گذراني به زيستگاههاي استان روي‌مي‌آورند
مهم‌ترين گونه‌هاي شناخته شده استان عبارتند از: قوچ، ميش، گوزن، كل، بز، گراز، خوك، خرس، گرگ،خرگوش، روباه، پلنگ، مار، موش، سنجاب و... كه در اقصي نقاط استان پراكنده‌اند
همچنين پرندگان مهاجرمختلفي نيز از قبيل كبك، قمري، باقرقره، فاخته، تنجه، لاشخور (كركس)، جغد و... در مناطق مختلف استان‌زيست مي‌كنند
تنوع گونه‌هاي جانوري و پرندگان بومي و مهاجر استان اهميت بين المللي دارند و بعنوان‌مهمترين پناهگاهها و زيستگاه حيات وحش از طرف يونسكو به ثبت رسيده و بعنوان پارك ملي اروميه معروف‌شده است. كانون‌هاي عمده حيات وحش استان كه مورد حفاظت قرار دارند عبارتند از:
منطقه حفاظت شده پارك ملي درياچه اروميه كه تمامي درياچه اروميه و سواحل و جزاير آنرا در بر مي‌گيرد وبيشه‌زارها و مناطق نيمه جنگلي آن 4810 هكتار وسعت دارد. منطقه حفاظت شده مراكان در جنوب سواحل‌ارس و شمال شهرستان ماكو. منطقه حفاظت شده آغ گل در بين پلدشت و ماكو. شكارگاه آغ گل در بين پلدشت ونزديكي رودخانه ارس. شكارگاه‌هاي آزاد خوي و ماكو. شكارگاه‌هاي آزاد جنوب و مركز استان.
قره كليسا(طاطاووس)،ماكو
ين كليسا در روستاي قره كليسا از توابع سيه چشمه شهرستان ماكو، واقع‌شده و مزار تادي مقدس است. به استناد منابع تاريخي در دوره ساسانيان بخشي از ارامنه پيرو دين زرتشت‌بوده‌اند و بخشي نيز آئين مهرپرستي داشته‌اند. در سال 43 ميلادي دو نفر بنام‌هاي طاطاووس و بارتلميوس درآذربايجان به تبليغ آئين مسيح پرداختند و در نتيجه 3500 نفر از جمله دختر پادشاه به دين مسيح گرويدند.
پادشاه ارمنستان براي ممانعت از تبليغ دين مسيح، در سال 66 ميلادي فرمان قتل عام آنان را صادر كرد و اجسادآنان نيز در محل فعلي قره كليسا و حوالي آن مدفون شدند. اين بنا در سال 1329 ميلادي تجديد بنا شد و در سال1810 بوسيله اسقف ماكو بنام سيمون بزنوني تعميرات اساسي شد. اين كليسا از دو قسمت تشكيل شده است.يكي كليساي سياه يا قسمت قديمي و ديگري كليساي سفيد كه جديدتر و بزرگتر از كليساي قديمي است. نقش‌و نگارهاي روي بدنه كليساي قديمي ريشه‌هاي اساطيري دارد و تزئينات بدنه قسمت جديد نيز شامل تصاويري ازداستان‌هاي قديمي، طاق نماها، نيمه ستون‌هاي برجسته و قوس‌هاي تزئيني است كه بصورت برجسته حجاري‌شده‌اند.