معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان كرمان با 175069 كيلومتر مربع وسعت در جنوب شرقي ايران واقع شده است. اين استان بعد ازخراسان دومين استان پهناور كشور است و حدود 11 درصد از خاك ايران را در برگرفته است. شهرهاي مهم‌استان كرمان عبارتند از: بافت، بردسير، بم، جيرفت، رفسنجان، زرند، سيرجان، شهربابك، كرمان و كهنوج.
ارتفاعات استان كرمان دنباله رشته كوههاي مركزي ايران است كه از چين خوردگيهاي آتشفشاني آذربايجان‌شروع و با انشعاباتي در فلات مركزي تا بلوچستان امتداد مي‌يابد اين رشته كوهها دشت‌هاي وسيعي را در سطح‌استان پديد آورده‌اند. بلندترين اين ارتفاعات كوههاي بشاگرد كوهبنان است كه قلل ديگري از قبيل طغرل الجرد،پلوار، سيرچ، ابارق و تهرود را در ميان خود جاي داده است. كوههاي ديگري كه از يزد تا كرمان و چاله‌جازموريان كشيده شده‌اند، قله‌هاي مهمي از قبيل مدوار، شهر بابك، كوه‌پنج، چهل تن، لاله‌زار، هزاربحر آسمان‌و... در ميان آنان سر بر آسمان كشيده‌اند.
جمعیت استان
استان‌كرمان در سال 1375 حدود 2004 هزار نفر جمعيت داشت كه از اين تعداد 9/52 درصد در نقاط شهري، 46درصد در نقاط روستايي ساكن بوده‌اند. و 1/1 درصد آن نيز غير ساكن بوده است. شهرستان كرمان به عنوان مركزاستان با حدود 80 درصد جمعيت شهرنشين، توسعه يافته‌ترين و وسيع‌ترين شهر استان است.
تاريخ و فرهنگ
استان كرمان از نظر جاذبه‌هاي طبيعي نيز يكي از مناطق جالب توجه ايران است. چشمه‌هاي آب‌معدني و گرم، تفرجگاه‌ها، فضاهاي سبز، ارتفاعات و قله‌ها، درياچه‌ها و آبگيرها، مناطق حفاظت شده وجاذبه‌هاي ويژه كويري از جمله عناصر زيباي طبيعي استان هستند. نگاهي به سيماي جهانگردي شهرستان‌هاي‌استان توان‌هاي بالقوه و بالفعل اين استان پهناور را بيش از پيش آشكار مي‌سازد. ذيلاً شهرهاي استان كرمان ازنظر موقعيت و جاذبه‌هاي توريستي مورد اشاره قرار مي‌گيرند: سابقه سكونت و استقرار انسان در سرزمين كرما به هزاره چهارم قبل از ميلاد مي‌رسد. اين منطقه يكي ازقديمي‌ترين نواحي ايران به شمار مي‌رود و در گذر زمان گنجينه‌هاي فرهنگي و تاريخي گرانبهايي در آن پديدآمده است كه جلوه‌هايي از تمدن و مدنيت ايراني را به نمايش مي‌گذارد. هر فضاي تاريخي كرمان بيانگر بخشي‌از زوايا و ابعاد زندگي مردم و حكومت‌هاي محلي اين مرز و بوم است.
آب و هوا
ارتفاعات و پستي و بلندي‌هاي استان، شرايط اقليمي ويژه، آب و هواي متفاوتي را در نواحي مختلف‌استان بوجود آورده‌اند. نواحي شمال، شمال غربي و مركزي، آب و هواي خشك و معتدل دارد و آب و هواي‌نواحي جنوبي و جنوب شرقي آن گرم و نسبتاً مرطوب است. آب و هواي مركز استان (شهر كرمان) خشك ونيمه معتدل است و حداكثر مطلق درجه حرارت آن 6/39 درجه و حداقل مطلق درجه حرارت آن 7- درجه‌سانتي گراد گزارش شده است. متوسط درجه حرارت استان در ماه‌هاي فروردين تا تير ماه بين 20 تا 25 درجه‌سانتي‌گراد مي‌باشد. اين ماهها مطلوب‌ترين زمان مسافرت براي گردش و بازديد از ديدني‌هاي استان است.
صنايع دستي و سوغاتي ها
صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان كرمان عبارتند از، پته و انواع قالي، قاليچه، گليم،جاجيم، خورجين و ديگر صنايع دست‌بافت كه جزء سوغاتي‌هاي اين منطقه محسوب مي‌شوند. پسته كرمان ورفسنجان نيز بعنوان اصلي‌ترين سوغاتي آن شهرت جهاني دارد.
موزه ها
موزه ضرابخانه (موزه سكه) ، كرمان
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
حمام گنجعليخان ، كرمان
بناي اين حمام با كاشي كاري، نقاشي و گچبري، مقرنس كاري و كاربندي‌هاي زيباتزئين شده است. سردر ورودي اين حمام نيز با نقاشي‌هاي زيباي عصر صفوي تزئين شده است. معمار اين‌مجموعه و حمام استاد محمد سلطان يزدي بوده است. اين حمام داراي دو بخش رختكن و گرمخانه است.دقيق‌ترين موضوع قابل توجه در معماري گرمخانه پيروي و هم شكلي سنگ‌هاي كف گرمخانه با ساختمان‌سقف است. اگر سقف به شكل لوزي است، سنگ مقابل كف آن نيز لوزي است. رختكن حمام به 6 غرفه تقسيم‌مي‌شود كه هر غرفه آن مخصوص يك صنف جامعه يعني سادات، روحانيون، خوانين، رعايا، اعيان و بازاري‌هابوده است و در حال حاضر در هر غرفه يك يا دو مجسمه از شمايل هر يك از طبقات ياد شده به نمايش گذاشته‌شده است.
بخش گرمخانه شامل يك حوض آب سرد است با طاقي شبيه خيمه كه هشت ستون حمام بر زيبايي‌آن مي‌افزايند. سيستم كانال كشي آب و فواره‌ها چنان دقيق طراحي و اجرا شده است كه از عجايب معماري‌حمام‌ها محسوب مي‌شود. يكي ديگر از عجايب حمام ساعت يا زمان‌سنج سنگي آن است.
حمام يا چايخانه سنتي وكيل ، كرمان
ارگ بم
پيرامون ارگ بم , حکايتهاي تاريخي که گاه به جرگه افسانه مي گرايد , فراوان است ولي سعي براين است که مستندترين موضوعات باستان شناسي با مدد از تاريخ و معماري در معرفي هرچه بهتر اين بناي بزرگ دخالت داشته است .
سابقه تاريخي ارگ بم به موجب نوشته هاي تاريخي , از جمله حدودالعالم و تاريخ وزيري به دو هزار سال پيش مي رسد .
شواهد زيادي از جمله وضعيت پلان مرکـــزي وتعدادي خشت موجود در خانه حاکم و خانه رئيــس سرباز خانه ادعاي فوق را به اثبات مي رساند . در کل , از مجموع نوشته هاي دوران اسلامي و بررسي هاي مقدماتي معماري و باستان شناسي مي توان نتيجه گرفت که ارگ قبل از حکومت ساساني و احتمالا" در دوره اشکاني ايجاد شده و چند حصار و دروازه در اطراف آن وجود داشته است احتمال مي رود ساکنين قلعه بم معاش خود را از راه کشاورزي و پارچه بافي مي گذرانيده اند پژوهش در امر نحوه زندگي و تاريخ ارگ احتياج به يک سري کاوشهاي منظم باستان شناسي دارد ولي آنچه مسلم است سابقه تاريخي ارگ به قبل از اسلام مي رسد و در طول تاريخ ارگ , بارها مورد يورش قرار گرفته و بازسازي شده است .
ارگ بم بااين سابقه طولاني تاحدود 180 سال پيش از اين , محل سکونت عده اي از اهالي بم بوده و بعد از ترک و نقل مکان مردم , به دست فراموشي سپرده شده است . دراين مدت که بيش از 150 سال به طول انجاميده خرابي هاي جبران ناپذيري توسط عوامل انساني و عوامل طبيعي بر پيکره ساختمانها وارد آمده است .
مجموعه ارگ بم , شامل شهر قديم و قلعه , قريب به 20 هکتار (طول ضلع غربي ارگ 520 و عرض آن 430 متر مي باشد ) وسعت دارد و مسافت ارگ و قلعه , قريب 6 هکتار است .
سه سمت قلعه را باغ و خانه هاي مسکوني و زمينهاي کشاورزي محصور نموده و ضلع شمالي در امتداد رودخانه پشت رود قرار گرفته است.
قديمي ترين قسمت آستانه گنبدي است که بر مزار شاه قرار دارد , اين گنبد در سال 840 هجري قمري به هزينه و دستور احمد شاه بهمني دکني که از ارادتمندان شاه بود , ساخته شده است. کتيبه بقعه اي که احمد شاه دکني برمزار شاه نعمت الله در ماهان ساخته هنوز باقي است .
آستانه شاهکاري است از هنر معماري شش قرن اخير با تلفيقي از فضاي معماري مقبول و باغسازي بسيار فرح انگيز و صفايي عارفه .
مقبره مشتاقيه
مجموعه گنجعليخان
همچنين چهار مسجد در چهار جناح ميدان قرار داشته که فعلاً سه باب آن باقيمانده و زيباترين آنها مسجد ضلع شرقی در جوار کاروانسرا است که موزه ای از هنرهای تزئينی به شمار می آيد.
مسجد ملک
اين مسجد يکی از بزرگترين مساجد شهر کرمان است که در خيابان امام واقع شده و اولين جامع شهر کرمان بوده است. اين بنا در سال 477 ه.ق. و به دستور تورانشاه سلجوقی احداث شده است که در طول ايام تغييرات و تبديلات زيادی در آن صورت گرفته است. از آثار دوران سلجوقی سه محراب در ضلع غربی , يک محراب در شبستان مشهور به امام حسن (مربوط به دوران قبل از سلجوقيان) و برج آجری ضلع شمال شرقی می باشد.
تعميراتی در عصر صفويه و قاجاريه در آن صورت گرفته و نقشة بنا از نوع مساجد چهار ايوانی است و تزئينات ظاهری آن کاشيکاری از نوع معرق و معقلی می باشد.
مسجد جامع مظفری
اين گنبد که در " محله شهر " قرار دارد از بناي مدرسه و آرامگاه قراختائيان نيز شهرت دارد از ابنيه مهم و باسابقه کرمان است .
اين گنبد که در " محله شهر " قرار دارد. از بناي مدرسه و آرامگاه قراختائيان کرمان تشکيل شده است. گنبد سبز از آثار منحصر به فرد قرن هفتم هجري در کرمان مي باشد , اين درحالي است که تاريخ ساختمان اصلي گنبد را به اواسط قرن نهم هجري نسبت مي دهند. در زلزله سال 1314 هجري قمري قسمت اعظم اين گنبد از بين رفته و امروز تنها سردر بزرگي از آن باقي مانده که مربوط به سردر ورودي مدرسه مي باشد و بقاياي ديوارهاي مدرسه و آرامگاه احتمالا" در زير ساختمانهاي مسکوني مدفون است. سردربنا باکاشيهاي معرق بسيار زيبايي مزين شده و دو ستون پيچکي شکل که در دو طرف و متصل به ايوان نصب شده که جلوه خاصي به اين بنا داده است.
زيباترين قسمت ايوان کاشيکاري معرق آن است که در نوع خود بي نظير مي باشد.
بازار ابراهيم خان ( بازار زرگري )
در انتهاي بازار گنجعليخان , بازار زرگري قرار گرفته که به قيصريه معروف است. از ويژگيهاي اين بازار فضاهاي بسيار باز و ارتفاع مناسب آن است. در اواسط بازار جلوخان مدرسه تا سردر آن قراردارد و در طرفين سردر ورودي مدرسه , حمام و آب انبا واقع شده است که با کاشيکاري سردرآن در نوع خود بي نظير است .
مدرسه ابراهيم خان
در مرکز شهر کرمان مدرسه زيبا و وسيعي به نام مدرسه ابراهيم خان ( ظهيرالدوله ) ديده مي شود. باني اين مدرسه مرحوم ابراهيم خان ظهير الدوله جد خاندان ابراهيمي است .
اين مدرسه در داخل قيصريه نزديک بازار و شمال بازار قديم و ميدان گنجعليخان قرار گرفته و سالها محل بحث و فحص و مدرس طلاب قديمه بوده و حجره هاي آن در اطراف و چهار ضلع آن واقع است در کل ساختمان اين مدرسه را شاه نشين , محراب , ايوانچه و غرفه هاي اطراف تشکيل مي دهد .
تزئينات نماي داخلي مدرسه کاشي هفت رنگ با نقش گل و بوته , گلدان و باغ و نيز مقرنس کاري و گچبري است . دراين مدرسه همچنين مي توانيم يکي از رفيع ترين بادگيرهاي کرمان را که از جمله زيباترين بادگيرهاي شهر کرمان است , ببينيم ايوان شرقي و برج ساعت اين مدرسه کاشيکاري و چشم اندازي زيبا دارد. جلوي حجره هاي آن از سنگ ساخته شده و حوض بزرگي وسط حياط قرار دارد. طاقنماهاي بنا نمونه هاي زيبايي را از کاشيکاري , پيش روي بيننده قرار مي دهند برروي کاشيکاري سردر و کاشيکاري خشتي داخل مدرسه تاريخهاي مختلفي به چشم مي خورد که قديمي ترين آنها سال 1132 هجري قمري است.
در يک کتيبه ماده تاريخ بناي اين مدرسه ديده مي شود که اثر شادروان صباي کاشاني شاعر مشهور است. اين کتيبه کاشي برروي ديوار مدرسه نصب شده است .
زد صبا نيز از پي تاريخ اين و آن رقم سلسبيل از وجود ابراهيم در جنب سبيل
با اين ترتيب با احتساب حروف ابجد , تاريخ سال 1232 هجري قمري به دست مي آيد .
يکي از تزئينات جالب مدرسه سنگ يک پارچه اي است که از مرمر به صورت بسيار زيبايي تراشيده شده و ورودي مدرسه را در برگرفته است . آيه " سلام علي ابراهيم " که اشاره به باني مجموعه نيز مي باشد برروي سنگ مذکور حجاري شده و جلوه خاصي به ورودي داده است. کوبه در مدرسه نيز از شاهکاري هنر فلزکاري عصر قاجار مي باشد مدرسه هم اکنون محل کسب علوم ديني است.
حمام ابراهيم خان
اين حمام درکنار مدرسه و وسط بازار واقع شده و با جزئي تغييرات خزينه آن بسته شده و با لوله کشي مناسب از محيط بهداشتي برخوردار گرديده و هم اکنون نيز مورد استفاده مي باشد. اين حمام به دو بخش رختکن و گرمخانه تقسيم مي شود. اين حمام از سال 1321 هجري قمري تاکنون داير است .
قلعه دختر
قدمت اين قلعه به دوران ساساني مي رسد و بازمانده معبد آناهيتا (الهه ناهيد , نگهبان آبها , زنان , گياهي و باروري ) است .
ساختمانهاي اين قلعه روي هم به دو قسمت مجزا تقسيم مي شود. قسمتي که بر فراز قله نسبتا" مرتفع جنوب شرقي قرار دارد و کاملا"به علت وضعيت طبيعي از قلعه مجزا است. قسمت دوم بر تپه کوتاهتري قرار دارد .
در زمين سلجوقيان نيز قلعه دختر پناهگاه کرمانيان محسوب مي شده است .